Modelagem Molecular de Fármacos
Resumo
A indústria farmacêutica vem passando por grandes transformações guiadas pelas inovações científicas e tecnológicas em seus programas de pesquisa e desenvolvimento (P&D) de fármacos. Os modelos tradicionais de pesquisa básica estão progressivamente dando lugar a estratégias modernas baseadas em uma combinação de especialidades atuando em caráter multi- e interdisciplinar. Neste contexto, a química medicinal moderna envolve a aplicação de métodos computacionais como a modelagem molecular, que contribuem significativamente para a otimização de propriedades farmacodinâmicas e farmacocinéticas de moléculas bioativas. O presente artigo tem como objetivo apresentar uma abordagem dinâmica de alguns aspectos fundamentais e aplicações da modelagem molecular como ferramenta útil no processo de planejamento de candidatos a novos fármacos.
Referências
2. Davis, A. M.; Teague, S. J.; Kleywegt, G. J. Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 2003, 42, 2718.
3. Caprino, L.; Russo. P. Drug Discov. Today 2006, 11, 999.
4. Yago, G.; Amram, M.; Magula, T. Drug Discov. Dev. 2006, 12, p. 22.
5. Kitchen, D. B.; Decornez, H.; Furr, J. R.; Bajorath, J. Nat. Rev. Drug Discov. 2004, 3, p. 935.
6. Kuhn, D.; Weskamp, N,; Schmitt, S.; Hüllermeier, E.; Klebe, G. J. Mol. Biol. 2006, 359, 1023.
7. Lombardino, J. G.; Lowe, J. A. 3rd. Nat. Rev. Drug Discov. 2004, 3, 853.
8. Wermuth, C. G. The Practice of Medicinal Chemistry. Academic Press: London, 2003.
9. Agnew, B. Science 2000, 287, 1952.
10. Cohen, F. J. Nat. Rev. Drug Discov. 2005, 4, 78.
11. Couzin, J. Science 2005, 309, 728.
12. Berndt, E. R.; Gottschalk, A. H.; Philipson, T. J.; Strobeck, M. W. Nat. Rev. Drug Discov. 2005, 4, 545.
13. Dimasi, J. A.; Hansen, R. W.; Grabowski, H. G. J. Health Econom. 2003, 22, 151.
14. United States Government Accountability Office (2006). New drug development. Science, business, regulatory, and intellectual property issue cited as hampering drug development efforts. Disponível em:
15. Medical Marketing and Media. Top 20 pharma companies. Disponível em:
16. McGee, P. Drug Discov. Dev. 2006, 9, 16.
17. Klebe, G. Drug Discov. Today 2006, 11, 580.
18. Anders, H. J.; Vielhauer, V. Drug Discov. Today 2007, 12, 446.
19. Salum, L. B. Estudos in silico no planejamento de candidatos a novos fármacos na terapia do câncer de mama e de reposição hormonal. 2007. 140 f. Dissertação (Mestrado em Física Biomolecular) – Instituto de Física de São Carlos, Universidade de São Paulo, São Carlos, 2007.
20. Barreiro, E. J.; Fraga, C. A. M. Química medicinal: as bases moleculares da ação dos fármacos. ArtmedEditora: Porto Alegre, 2001.
21. Oprea, T. I.; Allu, T. K.; Fará, D. C.; Rad, R. F.; Ostopovici, L.; Bologa, C. G. J. Comput. Aided Mol. Des. 2007, 21, 113.
22. Thomas, G. Fundamentals of medicinal chemistry. Wiley:West Sussex, 2003.
23. Jónsdóttir S. O.; Jorgensen, F. S.; Brunak, S. Bioinformatics 2005, 21, 2145.
24. Belfield, G. P.; Delaney, S. J. Biochem. Soc. Trans. 2006, 34, 313.
25. Kogej, T.; Engkvist, O.; Blomberg, N.; Muresan, S. J. Chem. Inf. Model. 2006, 46, 1201.
26. Balakin, K. V.; Tkachenko, S. E.; Kiselyov, A. S.; Savchuk, N. P. Drug Discov. Today: Technol. 2006, 3, 397.
27. Bunin, A. B. Drug. Discov. Today 2003, 18, 823.
28. Andricopulo, A. D.; Montanari, C. A. Mini Rev. Med. Chem. 2005, 5, 585.
29. Holbrook, J. D.; Sanseau, P. Drug Discov. Today 2007, 12, 826.
30. Russo, E. Nature 2002, 419, 4.
31. Berman, H. M.; Bhat, T. N.; Bourne, P. E.; Feng, Z.; Gilliland, G.; Weissig, H.; Westbrook, J. Nat. Struct. Biol. 2000, Suppl, 957.
32. Westbrook, J.; Feng, Z.; Chen, L.; Yang, H.; Berman, H. M. Nucleic Acids Res. 2003, 31, 489.
33. Eckert, H.; Bajorath, J. Drug Discov. Today 2007, 12, 225.
34. Willett, P. Drug Discov. Today 2006, 11, 1046.
35. Kubiniy, H. 3D QSAR in drug design: theory, methods and applications. Kluwer Academic: Leiden, 1993. v. 1.
36. Moitessier, N.; Englebienne, P.; Lee, D.; Lawandi, J.; Corbeil, C. R. Br. J. Pharmacol. 2008, 153, S7.
37. Davis, A. M.; St-Gallay, S. A.; Kleywegt, G. J. Drug Discov. Today 2008, 13, 831.
38. Sams-Dodd, F. Drug Discov. Today, 12, 2007.
39. Zdobnov, E. M.; Apweiler, R. Bioinformatics 2001, 17, 847.
40. Mulder, N. J.; Apweiler, R.; Attwood, T. K.; Bairoch, A.; Bateman, A. Nucleic Acids Res. 2007, 35, D2248.
41. Mulder, N. J.; Apweiler, R.; Attwood, T. K.; Bairoch, A.; Bateman, A. Nucleic Acids Res. 2005, 33, D201.
42. Gasteiger, E.; Gattiker, A.; Hoogland, C.; Ivanyi, I.; Appel, R. D.; Bairoch, A. Nucleic Acids Res. 2003, 31, 3784.
43. Hendlich, M.; Bergner, A.; Günther, J.; Klebe, G. J. Mol. Biol. 2003, 326, 607.
44. Günther, J.; Bergner, A.; Hendlich, M.; Klebe, G. J. Mol. Biol. 2003, 326, 621.
45. Bergner, A. Günther, J.; Hendlich, M.; Klebe, G.; Verdonk, M. Biopolymers 2002, 61, 99.
46. Kuntz, I. D.; Blaney, J. M.; Oatley, S. J.; Langridge, R.; Ferrin, T. E. J. Mol. Biol. 1982, 161, 269.
47. Leach, A. R.; Shoichet, B. K.; Peishoff, C. E. J. Med. Chem. 2006, 49, 5851.
48. Shoichet, B.K.; Kuntz, I.D. J. Mol. Biol. 1991, 22, 327.
49. Jones, G.; Willett, P.; Glen, R. C.; Leach, A. R.; Taylor, R. J. Mol. Biol. 1997, 267, 727.
50. Rarey, M.; Kramer, B.; Lengauer, T.; Klebe, G. J. Mol. Biol. 1996, 261, 470.
51. Friesner, R. A.; Banks, J. L.; Murphy, R. B.; Halgren, T. A.; Klicic, J. J.; Mainz, D. T.; Repasky, M. P.; Knoll, E. H.; Shelley, M.; Perry, J. K.; Shaw, D. E.; Francis, P.; Shenkin, P. S. J. Med. Chem. 2004, 47, 1739.
52. Halgren, T. A. ; Murphy, R. B;, Friesner, R. A.; Beard, H. S.; Frye, L. L.; Pollard, W. T.; Banks, J. L. J. Med. Chem. 2004, 47, 1750.
53. Morris, G. M.; Goodsell, D. S.; Halliday, R. S.; Huey, R.; Hart, W. E.; Belew, R. K.; Olson, A. J. J. Comput. Chem. 1998, 19, 1639.
54. Jain, A. N. J. Med. Chem. 2003, 46, 499.
55. Wang, R.; Lu, Y.; Wang, S. J. Med. Chem. 2003, 46, 2287.
56. Tripos – Sybyl, 2008. Disponível em:
57. Weiner, S. J.; Kollman, P. A.; Nguyen, D. T.; Case, D. A. J. Comput. Chem. 1986, 7, 230.
58. Accelerys - cerius2, 2008. Disponível em: http://www.accelrys.com/products/cerius2/>. Acessado em: 12 Fev 2008.
59. Wang, R.; Lai, L.; Wang, S. J. Comput.-Aided Mol. Des. 2002, 16, 11.
60. Gohlke, H.; Hendlich, M.; Klebe, G. J. Mol. Biol. 2000, 295, 337.
61. Lengauer, T.; Lemmen, C.; Rarey, M.; Zimmermann, M. Drug Discov. Today 2004, 9, 27.
62. Eckert, H.; Bajorath, J. Methods Mol Biol. 2008, 453, 349.
63. Willett, P. Drug Discov. Today 2006, 11, 1046.
64. Mason, J. S.; Good, A. C.; Martin, E. J. Curr. Pharm. Des. 2001, 7, 567.
65. Warmuth, M. K.; Liao, J.; Rätsch, G.; Mathieson, M.; Putta, S.; Lemmen, C. J. Chem. Inf. Comput. Sci. 2003, 43, 667.
66. Guido R. V. C.; Trossini, G. H.; Castilho, M. S.; Oliva, G.; Ferreira, E. I.; Andricopulo, A. D. J. Enz. Inhib. Med. Chem. 2008, 23, 964.
67. Guido, R. V. C.; Castilho, M. S.; Mota, S. G: R.; Oliva, G.; Andricopulo, A. D. QSAR Comb. Sci., 2008, 27, 768.
68. Cramer, R. D. ; Patterson, D. E.; Bunce, J. D. J. Am. Chem. Soc. 1988, 110, 5959.
69. Klebe, G.; Abraham, U.; Mietzner, T. J. Med. Chem. 1994, 37, 4130.
70. Scapin G., Drug Discov. Today 2002, 7, 601.
71. Heron, N. M.; Anderson, M.; Blowers, D. P.; Breed, J.; Eden J. M.; Green, S.; Hill, G. B.; Johnson, T.; Jung, F. H.; McMiken, H. H.; Mortlock, A. A.; Pannifer, A. D.; Pauptit, R. A.; Pink, J.; Roberts, N. J.; Rowsell, S., Bioorg. Med. Chem. Lett. 2006, 16, 1320.
72. Jung, F. H.; Pasquet, G.; Lambert-van der Brempt, C.; Lohmann, J. J.; Warin, N.; Renaud, F.; Germain, H.; De Savi, C.; Roberts, N.; Johnson, T.; Dousson, C.; Hill, G. B.; Mortlock, A. A.; Heron, N.; Wilkinson, R. W.; Wedge, S. R.; Heaton, S. P.; Odedra, R.; Keen, N. J.; Green, S.; Brown, E.; Thompson, K.; Brightwell, S. J. Med. Chem. 2006, 49, 955.
73. Nowakowski, J.; Cronin, C. N.; McRee, D. E.; Knuth, M. W.; Nelson, C. G.; Pavletich, N. P.; Rogers, J.; Sang, B. C.; Scheibe, D. N.; Swanson, R. V.; Thompson, D. A. Structure 2002, 12, 1659.
74. Keen, N.; Taylor, S. Nat Rev Cancer 2004, 12, 927.
75. Harrington, E. A.; Bebbington, D.; Moore, J.; Rasmussen, R. K.; Ajose-Adeogun, A. O.; Nakayama, T.; Graham, J. A.; Demur, C.; Hercend, T.; DiuHercend, A.; Su, M.; Golec, J. M.; Miller, K. M.; Nat. Med. 2004, 10, 262.
76. Ditchfield, C.; Johnson, V. L.; Tighe, A.; Ellston, R.; Haworth, C.; Johnson, T.; Mortlock, A.; Keen, N.; Taylor, S. S. J. Cell. Biol. 2003, 161, 267.
77. Patrick, G. L., Oxford: University Press, 2o ed, 2001.
78. Mortlock, A. A.; Keen, N. J.; Jung, F. H.; Heron, N. M.; Foote, K. M.; Wilkinson, R. W.; Green, S. Curr.
Top. Med. Chem. 2005, 5, 807.
Copyright (c) Revista Processos Químicos
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.